همه‌ استیضاح‌های مجلس دهم + جدول
کمتر از شش ماه تا پایان کار مجلس دهم باقی است اما بازار پیگیری استیضاح‌ برخی وزرا طی هفته‌های اخیر در مجلس پررونق شده است؛ از وزیری با شش سال سابقه وزارت گرفته تا وزیری تنها با چندماه حضور در یک وزارتخانه.

خبرگزاری خانه ملت- گروه سیاسی- زهره ترسایی: در حالی که مجلس ماه‌های پایانی عمر خود را می گذراند اما نمایندگان در کنار انجام وظایف قانونگذاری، وظیفه نظارتی خود را نیز در قالب تذکر، سوال و استیضاح پی می‌گیرند و شاید بر همین اساس است که طی روزهای های اخیر استیضاح چند تن از وزرا در دستور کار کمیسیون های تخصصی مجلس قرار گرفت.

مجلس دهم پیش از این نیز استیضاح هایی را پشت سر گذرانده، استیضاح هایی که در مواردی پای وزرا را به صحن مجلس کشانده و در مواردی دیگر اما در نیمه راه با انصراف نمایندگان از ادامه مسیر بازمانده است.

در این میان اما استیضاح‌هایی که فرصت طرح در صحن علنی را پیدا کرده نیز اشکال متفاوتی داشتند، تعدادی از آنها با رای مجدد نمایندگان منجر به ابقای وزیر شدند و تعدادی دیگر نیز با رای عدم اعتماد، وزیر را از ادامه همراهی با هیات دولت بازداشتند، تکلیف گروهی دیگر از استیضاح‌ها هم پیش از طرح در صحن روشن شد به طوریکه وزرا در اقدامی پیش دستانه استعفا ‌کردند تا از تیر استیضاح در امان بمانند.

فلسفه استیضاح چیست؟

در آیین نامه داخلی مجلس در ماده مربوط به استیضاح وزیران آمده است: نمایندگان مجلس می‏ توانند، با در نظر گرفتن اصل هشتادونهم (89) قانون اساسى، وزیر یا هیأت وزیران را استیضاح کنند. استیضاح وقتى قابل طرح در مجلس است که به امضاى حداقل ده نفر از نمایندگان برسد.

مستند به همین ماده است که تاکنون 38 استیضاح در دستور کار مجلس دهم قرار گرفته است که از این تعداد دو مورد منجر به رای عدم اعتماد، چهار مورد رای اعتماد مجدد و چهار مورد استعفا شده است.

استیضاح در بحران

اگرچه استیضاح وزرا در راستای انجام وظیفه نمایندگی قابل تعریف و در زمره حقوق پارلمان قابل دفاع است اما به عقیده برخی از نمایندگان طرح آن در شرایط کنونی به مصلحت نیست چه اینکه کشور امروز با مشکلاتی روبرو است که رفع آنها باید اولویت مسئولان و از جمله پارلمان نشینان باشد، موضوعی که اکبر رنجبرزاده عضو فراکسیون ولایی و از اعضای هیات رئیسه مجلس هم بر آن تاکید کرده و به خانه ملت  می گوید: “واقع امر این است که شرایط کنونی زمان مناسبی برای طرح های استیضاح نیست و بعید به نظر می رسد صحن مجلس هم اقبالی به استیضاح وزرا نشان دهد.”

رنجبرزاده انتخابات پیش‌روی مجلس و ارسال لایحه بودجه 99 به مجلس را به عنوان مهم ترین دلایل در مناسب نبودن زمان طرح استیضاح ها می داند و می افزاید: “امروز علاوه بر اینکه مجلس در کمیسیونهای تخصصی و بعد از آن تلفیق درگیر بررسی لایحه بودجه است نمایندگان انتخابات آینده مجلس را در پیش روی خود دارند که بخشی از وقت نمایندگان را به خود اختصاص می دهد بنابراین فرصتی برای برگزاری جلسات استیضاح نیست.”

مخالفت‌ها با طرح های استیضاح در شرایط فعلی تنها محدود به فراکسیون ولایی نبوده به طوریکه اعضایی دیگر از دو فراکسیون امید و مستقلین نیز آن را به مصلحت ندانسته و بر این باورند که امروز کشور نیازمند آرامشی است تا در سایه آن بتوان از بحران‌ها عبور کرد. معصومه آقاپور عضو فراکسیون امید با تاکید بر این موضوع به خانه ملت می گوید: “در شرایط سخت تحریم ما باید وقت خود را صرف پر کردن شکاف‌ها و معیشت مردم کنیم اما متاسفانه با طرح استیضاح ها بخش اعظمی از انرژی مان برای حل اختلافات داخلی هدر می رود که به صلاح نیست.”

غلامعلی جعفرزاده ایمن آبادی رئیس فراکسیون مستقلین هم در توضیح مخالفت خود با استیضاح ها می‌گوید: “در شرایط فعلی کشور نباید روحیه فرماندهان جنگ مان(وزرا) را تضعیف کنیم و وقت آنها را با این گونه مسائل بگیریم.”

با این حال اما استیضاح کنندگان در برخی موارد بر نظر خود مصرند حتی با وجود قرار گرفتن در ماه‌های پایانی سال و حجم کاری مجلس؛ محمدجواد ابطحی عضو فراکسیون ولایی دلیل اصرار استیضاح کنندگان را پاسخ به افکار عمومی عنوان و تاکید می کند که “نمی توان برای همه استیضاح ها یک حکم را صادر کرد بلکه در استیضاح ها باید ملاک توجه به افکار عمومی و رضایت عموم باشد نه رضایت خواص. واقع امر آن است که ممکن است برخی از استیضاح ها سیاسی باشد اما گروهی دیگر از استیضاح ها مطالبه مردم است که باید در هر شرایطی به آن پاسخ مثبتی داده شود زیرا مردم از نمایندگان خود انتظار واکنش به موقع دارند.”

استیضاح ها و شائبه رفتارهای انتخاباتی

علاوه بر مناسب نبودن زمان طرح استیضاح ها به دلیل شرایط موجود، شائبه انتحاباتی و تبلیغاتی بودن موضوع دیگری است که طرح استیضاح ها را با چالش هایی روبرو کرده است. قرار گرفتن در آستانه انتخاباتی که قرار است ترکیب مجلس یازدهم را مشخص کند بیش از هر زمان دیگری شائبه تبلغیاتی و انتخاباتی بودن را تقویت کرده است، جعفرزاده ایمن آبادی در این باره در گفت و گویی تاکید کرده که این استیضاح ها جنبه تبلیغاتی و انتخاباتی دارد به گونه ای که برای مردم این شائبه را به وجود می آورد که چرا تا امروز بحث استیضاح این وزرا مطرح نبوده است.

قاسم احمدی لاشکی از اعضای فراکسیون مستقلین مجلس هم اگرچه استیضاح را حق نمانیدگان تا آخرین روز کاری می داند اما زمان حاضر را فرصت مناسبی برای استیضاح ها نمی داند زیرا معتقد است کشور اولویت های مهم تری همچون رسیدگی به وضعیت اشتغال و معیشت مردم را پیش روی خود دارد، احمدی لاشکی اما درباره شائبه انتخاباتی بودن استیضاح ها می گوید: نمی توان چنین ادعاهایی را تایید کرد.

با همه این تفاسیر چه استیضاح ها از سر دلواپسی، چه با نیات سیاسی و چه انجام وظیفه نمایندگی باشد مسلم آن است که باید نگرشی واقع بینانه در این زمینه اتخاذ شده و فرصت ها در کشور صرف گره گشایی از مشکلات مردم باشد نه گره افزایی.   

امروز مجلس و تعدادی از نمایندگان در حالی طرح استیضاح برخی وزرا را در دستور کار دارند که در سه ماه پایانی سال، مجلس دو رویداد مهم را پیش روی خود دارد، انتخابات مجلس شورای اسلامی و بررسی بودجه 99.

در چنین شرایطی مخالفان استیضاح ها بر این باورند که مجلس می تواند با موکول کردن استیضاح ها به زمانی مناسب تر، وقت مجلس را به بررسی بودجه ای اختصاص دهد که گفته می شود در طول سالهای بعد از انقلاب به دلیل کمترین وابستگی به نفت بی سابقه بوده است تا عملکرد قابل دفاعی از خود بر جای گذارد، به طور قطع با این اقدام مجلس از هر اتهامی مبنی بر سیاسی کاری و رفتار تبلیغاتی و انتخاباتی مبرا خواهد بود.  حال باید منتظر ماند و دید تصمیم نهایی استیضاح کنندگان چه خواهد بود.

وزرا
تعداد دفعات استیضاح 
نتیجه
عباس آخوندی
(راه و شهرسازی )
3 بار
اول: رای اعتماد مجدد

دوم: رای اعتماد مجدد

سوم:استعفا پیش از استیضاح
علی ربیعی
(تعاون، کار و رفاه اجتماعی)
2 بار
اول: رای اعتماد مجدد

دوم: عدم رای اعتماد
محمود حجتی 
(جهاد کشاورزی)
2 بار
اول: رای اعتماد مجدد

دوم : استعفا
محمد شریعتمداری 
(وزیر صنعت، معدن و تجارت)
یک بار
استعفا پیش از جلسه استیضاح

 
مسعود کرباسیان 
(وزیر امور اقتصادی و دارایی)
یک بار
اول: عدم رای اعتماد

 
سید محمد بطحایی
(وزیر آموزش و پرورش)
یک بار
استعفا پیش از جلسه استیضاح