عنوان پایان نامه :

«مفهوم شناسی ومصادیق تکبّر از دیدگاه آیات و روایات»

خانم فروزان شاهقلی با راهنمایی حجت الاسلام دکتر کاظم مصطفایی

چکیده:

امروزه در جوامع انساني مسأله تکبّر، سخن اول را در مفاسد جهاني و نابساماني های [F1] اجتماعي بشر ميزند و بلاي بزرگ بشريت در عصر ما نيز همین استكبار است كه بدبختانه همه در آتش آن ميسوزند و فرياد ميكشند، ولي كمتر كسي در فكر چاره است!

    مفهوم شناسي ساختاري در پي آن است كه ميان عناصر واژگان يك زبان، روابط معيني را كشف كند. آیات قرآن مجید مملؤ است از بیان مفاسد استکبار و بدبختی های ناشی از تکبر و مشکلاتی است که در طول تاریخ بشر از این صفت مذموم در جوامع انسانی به وجود آمده است لذا تأثیر این صفت رذیله در عدم پیشرفت و تکامل انسان در جهات معنوی و مادی بر هیچ کس پوشیده نیست. اساس تکبر این است که انسان از اینکه خود را برتر از دیگری ببیند احساس آرامش کند ، لذا تکبر از سه عنصر تشکیل می شود : نخست اینکه برای خود مقامی قائل شود ، دیگر اینکه برای دیگری مقامی قائل شود ، و در مرحله سوم اینکه مقام خود را برتر از آنها ببیند و احساس خوشحالی و آرامش کند . در قرآن كريم، واژه‌هاي وجود دارد كه با ” تكبر ” ، مترادف و هم‌حوزه مي‌باشند. واژه های بغي، عتو ، تفاخر ، استکبار ، عجب ، غرور ، علّو ، تحقیر و سخریه و .. ، که هريك به سهم خود و به اوصاف مختلف ،[F2]  فرايند تكبر انسان را نشان مي‌دهند. لذا تبيين واژه ” تکبر ” از لحاظ معناشناسي و ارائه الگويي كه در آن، مفاهيم كليدي وگزاره‌هاي اخلاقي ، معاني مشخص‌تري يابند مورد تأکید می باشد . تکبر در احادیث و روایات به چند مصداق استعمال شده و در بعضی بدتر از بعض دیگر آمده است و بدترین انواع تکبر ، سرکشی از متابعت حق است و این معنی کفر و طغیان است . دیگر خود را بهتر دانستن و زیادتی کردن بر مؤمنان به سبب اصل و نسب و اعتبار و یا توانگری است . مفاسد تکبر ، بسیار و احادیث در مذمت آن بی شمار است و از جمله آنها خطبه قاصعه حضرت امیر المؤمنین علیه السلام است که اهل کوفه را به آن خطبه ، موعظه و تحذیر فرمود . در قرآن و روایات به مصادیق فروانی از متکبران همچون شیاطین ، اقوام و اشخاص اشاره گردیده است که باعث محروميت انسان از مواهب سراى آخرت مى‏شود ومحصول يك عمر ايمان و عبادت او را بر باد داد، و آتش به خرمن هستى او می افكند.

کلید واژه ها : مفهوم ، مصداق ، تکبّر

                                                                            دفاع : مهر / 97