امام جواد(ع):

اینگونه مباش که در ظاهر دوست خدا باشی و در نهان دشمن او.?

?بحار؛۷۸:۳۶۵

حدیث
 
 
اصول کافی، محمدبن یعقوب کلینی، از کتب اربعه روایی شیعه
 
الاستبصار، شیخ طوسی، از کتب اربعه روایی شیعه
 
تهذیب الاحکام، شیخ طوسی، از کتب اربعه روایی شیعه
 
من لا یحضره الفقیه، شیخ صدوق، از کتب اربعه روایی شیعه
حدیث اصطلاحی در فرهنگ اسلامی و علوم دینی است که بیانگر سخنان نقل شده از زبان پیامبر(ص) و دیگر معصومین(ع) یا حاکی از رفتار و سلوک ایشان باشد.

حدیث در کنار قرآن، در طی پانزده قرن تاریخ اسلام، نقشی محوری در فهم مسلمانان از دین و شریعت داشته است.

به علت اهمیت حدیث، علوم مختلفی ناظر به بررسی محتوایی و سندی احادیث پدید آمده است که تحت عنوان علوم حدیث دسته‌بندی می‌شوند. امور مربوط به سند احادیث در روایة الحدیث و محتوای آنها در درایة الحدیث بررسی می‌شوند. علوم رجال و مصطلح الحدیث زیر مجموعه روایة الحدیث قرار دارند. در این علوم تقسیمات متعددی برای فهم و اعتبارسنجی احادیث بیان شده است.

در میان انبوه کتاب‌های روایی مسلمانان، ده کتاب نقش محوری دارند. چهار کتاب از این ده عنوان به شیعه و شش عنوان به اهل سنت تعلق دارد.

مهمترین کتاب‌های روایی شیعه، کافی کلینی، تهذیب الاحکام و الاستبصار فیما اختلف من الاخبار شیخ طوسی، و من لایحضره الفقیه شیخ صدوق هستند. مجموع این کتاب‌ها را کتب اربعه یا اصول اربعه نامیده‌اند.

در اهل سنت، شش کتاب، صحیح بخاری و صحیح مسلم (که روی هم به صحیحین مشهورند)، و سنن ابی داود، سنن ترمذی، سنن نسائی و سنن ابن ماجه، معتبرترین کتاب‌های روایی‌اند. مجموع این شش کتاب، صحاح سته نامیده شده‌اند.

حدیث در قرن‌های میانی و متاخر
پدیده وضع یا جعل حدیث
نوشتار اصلی: جعل حدیث
به موازات آنکه حدیث به عنوان منبعی برای فهم دین در قرن‌های اول و دوم هجری موقعیت خود را به دست آورد، سوءاستفاده از این موقعیت نیز آغاز شد و کسانی دست اندرکار جعل حدیث شدند. تاریخ جعل یا به اصطلاح محدثان «وضع» و دروغ بستن بر پیامبر(ص) یا ائمه(ع)، به بلندای تاریخ حدیث است.

عالمان حدیث برای حل این دو مشکل از دو علم رجال و درایه بهره می‌برند و به این وسیله حدیث سره از ناسره را بازمی‌شناسند.

راه‌های بررسی حدیث از حیث سند و محتوا
نقدهایی که بیرون از فضای محدثان بر حدیث آنان وارد آمده، به طبع نگرانیهایی را موجب می‌شد که اصحاب حدیث را ناچار می‌ساخت تا برای صیانت احادیث تدابیری بیندیشند و خود به نقد تخصصی احادیث دست زنند. چنین نیازی صرفاً از بیرون به محدثان تحمیل نمی‌شد و وجود مشکلاتی مانند تعارض و تناقض میان اخبار، آنان را به چنین رهیافتی وادار می‌کرد. در این دست نقدها در عین آنکه نگاه به کلیت حدیث خوش بینانه بود، تلاش می‌شد تا آسیبها و بیماریهای عارض بر آن بازشناخته شود و مخاطب از مضرات آن در امان ماند. احساس نیاز به نقد احادیث در سطح گستردۀ آن، یک دستگاه انتقادی را در طی قرنهای متمادی پدید آورد که عموماً به صورت جزء به جزء مورد مطالعه قرار گرفته، و تصویری کل نگر بدان مغفول مانده است؛ تصویری که کوشش می‌شود در سطور آینده ارائه شود.